Kamuoyuna yansıyan bilgilerden, İzmir Harmandalı Geri Gönderme Merkezi’nde önemli hak ihlalleri olduğu bilgisine erişmemizin ardından İnsan Hakları Derneği adına Av. Eren Keskin, 5 Mayıs 2017 günü İzmir Harmandalı Geri Gönderme Merkezi’ne gitti. Merkezin etrafı tellerle çevrili olup hiçbir şekilde içeri girilmesine izin verilmiyordu. Bu merkezde çoğunlukla Suriye’den kaçmak zorunda olan sığınmacıların tutulduğu bilgisine erişildi.
Öncellikle belirtmek gerekir ki Suriye’den gelen sığınmacılar, Geçici Koruma Yönetmenliği’nin 1’inci Maddesi kapsamında Türkiye Cumhuriyeti Devleti sınırlarına kabul edilmektedirler. Aynı yönetmeliğin 6. Maddesi, açıkça geri gönderme yasağını tarif etmektedir. 6. Madde şöyle demektedir; “Bu yönetmelik kapsamındaki hiç kimse işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye tabii tutulacağı veya ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi fikirleri dolaysıyla hayatının ve ya hürriyetinin tehdit altında bulunacağı bir yere gönderilemez.”
Kaldı ki, özellikle Suriye’den gelen sığınmacıların geri gönderilemeyeceklerine dair anayasa mahkemesi kararı da bulunmaktadır. Bu durumda Suriyeli sığınmacıların her koşulda geri gönderme merkezinde tutulmaları yasadışıdır. Ancak şartlar oluşursa -yine yönetmelik gereğince- geçici barınma merkezlerinde tutulabilirler.
Geri gönderilemeyecekleri halde, geri gönderme merkezlerinde tutulan Suriyeli sığınmacılar açısından fiili durumun yasadışı olduğu ortadadır.
Merkezdeki en büyük sorunlardan biri, burada kalan sığınmacıların tamamen tecrit altında tutuluyor olmalarıdır. Merkeze sadece vekâleti olan avukat girebilmektedir. Bu nedenle, çok sınırlı sayıda avukat merkeze girebilmekte, sığınmacılara ulaşabilmektedir.
İzmir Barosu’na bağlı ve merkeze girebilen birkaç avukattan biriyle yapılan görüşmede, tarafımıza şunlar anlatılmıştır:
“Merkezde yoğun bir çıplak arama işkencesi uygulanmaktadır. Kadınlara, kadın polisler tarafından çıplak arama yapılsa da kapılar sürekli açık olduğundan, kadınlar kendilerini son derece kötü hissettiklerini anlatmaktadırlar. Merkezde tutulan insanlara, hakaret ve baskı ile geri gönderme formu imzalatılmaya çalışılmaktadır. Kurumdaki yaşama koşulları son derece sınırlıdır. Burada tutulan insanlar, çocuklarda dâhil olmak üzere, günde 3 defa ve 5’er dakikayla sınırlı olmak üzere temiz havaya çıkartılmaktadırlar. Sıcak suya erişim hemen hemen yok gibi. Bu nedenle birçok sığınmacı banyo yapamamaktan şikâyetçidir. Ayrıca çok sayıda Hepatit B hastalığı olduğu söylenmektedir.”
Geçici Koruma Yönetmeliği’nin 20. Maddesi’ne göre sığınmacılara sağlık hizmetinin öncellikli olarak sağlanacağı teminat altına alınmış olmasına rağmen, sağlık hizmetinden yararlanma son derece sınırlıdır.
Merkeze, sığınmacıların yakınları veya tanıdıkları tarafından getirilen yiyecek maddeleri kesinlikle kabul edilmemekte, çocuklara getirilen oyuncaklar dahi içeri alınmamaktadır. Sığınmacılar, merkezdeki kantinden alışveriş etmeye zorlanmaktadırlar. Oysa kantindeki fiyatlar, dışarıdaki fiyatların iki katı olduğundan; çoğunluk sığınmacı yeteri derecede beslenememektedir.
Avukatla görüşme, özgür bir ortamda yapılamamaktadır. Avukat odalarında kamera bulunmakta, bu da avukat ile müvekkil arasındaki gizliliğe dayalı görüşme prensibini ortadan kaldırmaktadır. Avukatla görüşmelerde ancak yeminli tercüman olursa tercümeye izin verilmektedir. Oysa yeminli tercümanlık hizmeti ulaşımı zor ve pahalı bir sistemdir. Geçici Koruma Yönetmenliği’nin 31. Maddesi’nde sığınmacıların tercümanlık hizmetlerinin ücretsiz olarak sağlanacağı yazılı olmasına rağmen, bu duruma aykırı davranılmaktadır.
Merkez, geri gönderilmesini istediği sığınmacılara ‘YTS (yüksek terör şüphesi)’ tanımı koymakta, evli ve çok çocuklu kadınlar bile, örneğin Kobane’den gelmiş iseler, ‘YTS’damgalı olarak kabul edilmekte, çocuklarıyla birlikte tecritte tutulmakta ve geri dönmeye zorlanmaktadırlar.
Merkez, sivil topluma tamamen kapalıdır. Burada kalan sığınmacılar sürekli camlara çıkarak yardım talep etmektedirler. Geçici Koruma Yönetmeliği’nin 39. Maddesi, mülkü amirlikten veya bakanlıktan izin şartıyla sivil topluma bu merkezleri ziyaret etme hakkı vermesine rağmen, her türlü izin başvurusu resmi yetkililer tarafından reddedilmektedir.
Sonuç olarak İzmir Harmandalı Geri Gönderme Merkezi, Türkiye’nin iç hukukunun oluşturduğu geçici koruma yönetmenliğine dahi aykırı düzenlemeler içermekte, insan hak ve özgürlüklerine aykırı olarak fiiliyata yer alan bir kuruluştur.
Eren Keskin
İnsan Hakları Derneği Genel Başkan Yardımcısı
kaynak: ihd.org.tr
